Odciążenie Mistrza Gry - Sesja zero

Rola mistrza gry w mainstreamowych grach RPG jest całkiem wymagająca: osoba ta zazwyczaj jako jedyna przeczytała podręcznik, przygotowała scenariusz, poszukała handoutów, wydrukowała karty postaci, przynosi kości i przybory biurowe, pamięta potem o detalach przygody, rozsądza spory, rzuca wyzwania, opisuje itd. Podsumowując, ma na głowie masę rzeczy, niewspółmiernie więcej od pozostałych uczestników zabawy.

Dlatego coraz więcej gier mówi o odciążeniu mistrza gry i przesuwaniu pewnych rzeczy na graczy. Podoba mi się to, tak też robię w nowej Klanarchii. Niemniej nie są to zawsze te elementy, które akurat akcentują inne gry. Sama idea wydaje się rewelacyjna, diabeł tkwi w szczegółach – czyli rzeczywistość wali po mordzie.

Dzisiaj pierwszy z takich elementów – sesja zero.

Sesja zero

Tak nazywamy pierwsze spotkanie spotkanie przed właściwą kampanią, w której mistrz gry prezentuje setting, opowiada o nim więcej – a jeśli gracze już go znają, wspólnie przygotowują zarys kampanii i tworzą postacie. Pierwszy raz spotkałem się z tym w Burning Empires w 2006 roku jako „wypalanie’ świata regulowane przez mechanikę tej gry. Obecnie sesja zero jest częściej techniką rpgową, którą niektórzy gracze stosują, niż zasadą samego tytułu.

Na sesji zero gracze wspólnie z mistrzem gry definiują gdzie chcą grać w świecie Zagrajmy na pograniczu Dominatu Ebionitów a wolnych klanów, wspólnie też wymyślają parę fajnych patentów: lokacji (będzie jezioro z mgłą zamiast wody…), sąsiadów (a obok w ruinach będzie warsztat sterowców ebionickich), konflikty (wiadomo, że w pobliżu jest ukryta starożytna technologia i będą starać się ją odnaleźć jednocześnie postaci graczy z wolnych klanów, Ebionici z warsztatu sterowców, a także pobliscy łupieżcy – kultyści maszyn z podziemnego laboratorium). Ma to w zamyśle stworzyć już jakieś mięsisty zarys kampanii, który zainspiruje mistrza gry do rozbudowania na tym szeregu przygód, a graczy zaangażuje od samego początku.

Sesja zero to też czas na wspólne ustalanie zasad gry - czy będzie przemoc, sex, czy opisywać to ze szczegółami, czy pomijać, jak wiele mechaniki a ile narracji, czy puszczamy muzykę w tle, kiedy przerwa na żarcie i tym podobne preferencje higieny gry.

Jak to działa w praktyce?

Z moich obserwacji – jako gracza i mistrza gry, wypada to średnio, raz lepiej raz gorzej). Na pewno nie jest tak super, jakby w teorii wyglądało.

• Gracze przy nowym settingu, który zna tylko prowadzący, są skrępowani jego nieznajomością. Dlatego ich pomysły płytko eksploatują nowy świat, przez co nie wprowadzają barwności ponad to, co mistrz gry sam może wymyślić w krótkim czasie. Wtedy spotkanie takie nie pomaga wcale mistrzowi w przygotowaniu kampanii, natomiast pozwala graczom szybciej wejść w świat na pierwszej sesji, gdy na sesji padną wymyślone wcześniej nazwy i patenty. 

• Gracze mniej kreatywni kiepsko sobie radzą z tym wymyślaniem, nawet jeśli znają setting jak własną kieszeń. Po prostu, mistrz gry w 10 minut wymyśli fajniejsze patenty, miejsca, konflikty i detale fabularne, niż godzina rozkminy niezbyt pomysłowych graczy. Tylko uwaga! Gracze o tym nie wiedzą – wydaje im się, że rzucają świeżynki i perły, trzeba ich wtedy chwalić i eksplorować ten teren zadając masę uszczegóławiających pytań. Bo wiecie, pomysł: A obok będzie jezioro, w którym będzie coś cennego! jest niestety gówno warty, dalej mistrz gry musi wszystko przygotować sam – a już kreatywni zostawią cię ze zdaniem A obok będzie Mgliste Jezioro z mgłą zamiast wody, na dnie którego będzie spał metalowy potwór – taka żywa maszyna. Także z mniej kreatywnymi graczami wcale nie zostaniesz odciążony, drogi mistrzu gry.
  Krótko mówiąc – przeciętna grupa na spotkaniu zero mało odciąża mistrza gry, ale tak jak wcześniej wspomniałem, przynajmniej łatwiej im będzie wejść w grę na pierwszej sesji.

• Gracze bardziej kreatywni i zazwyczaj od początku zaangażowani – wystarczy dwóch na drużynę - potrafią wypalić na sesji zero świetny, niemal gotowy mikroświat gry. Dziwnym zbiegiem okoliczności zazwyczaj ci gracze są też mistrzami gry w innych RPGach. Z nimi sesja zero da kreatywny, inspirujący materiał do dalszych kampanii. Tu, działa to super! Ale bez sesji zero, z tak aktywnymi graczami też zajdziesz daleko, bez zbytniego przemęczania się, bo to samograje  :)

• Czas! Trzeba przecież na sesję zero poświęcić osobne spotkanie. O ile mamy masę czasu uczelniano-studenckiego i gramy często – to nie problem, same plusy, im więcej gadek o RPGach tym lepiej. W moim środowisku dorosłych graczy z rodzinami - granie jest rzadsze – trudno wszystkim spasować terminy. Dlatego gracze chcą „grać”, a osobne spotkanie sesji zero to dla nich nieco zbędny luksus, na który kręcą nosem.
  Rozwiązaniem jest zrobienie takiej sesji zero przez sieć, ale nie na żywo - to przecież też wymaga spotkania - ale na jakimś forum, mailu, na Facebooku w jakiejś osobnej grupie – po prostu ustalacie wszystko pisemnie. To działa, choć zawsze jest gracz, który nie napisze tam ani słowa, bo nie wiedział, wesele cioci, bo nie ma konta na FB aby go nie śledzili, bo on woli na Slacku i osobną apkę do umawiania, bo chuj wie co. Po prostu zawsze jest jakiś milczek.

• Rozwijając wątek „grania” zamiast „gadania o graniu” - mam wrażenie, że graczy, wcale sesja zero nie kręci. Robią to, bo mistrz gry powiedział, że chce i trzeba, ale trochę uznają to za stratę swojego czasu. Najlepiej jakby mistrz gry wszystko po staremu wymyślił a przed sesją w 20 minut streścił mechanikę i założenia. Oni by przyszli na gotowe i gra gitara, bo gracze kochają ten model. Widzicie, graczom nie zależy na odciążaniu mistrza gry, kosztem większej swojej pracy -nie dziwię im się, przecież to zdrowy odruch. To trochę zgrzyta z tym punktem odnośnie ich zaangażowania – ale jak już się zgodzą choćby z uprzejmości, to potem na sesji jest ciut lepiej.

• Wspólne tworzenie postaci – ten element to największy plus sesji zero. Gracze wspólnie tworzą bohaterów pod konkretny zarys kampanii, wiedzą więc kto się przyda, uzupełnią umiejętności i profesje. Nie ma wtedy tak, że ktoś stworzy pirata, a sesja odbędzie się w środku lasu. Ale najważniejsze dla mistrza gry jest to, że ma gotowe postaci – wie, jakie archetypy zagrają w kolejnej sesji, może więc napisać przygodę bardziej pod nie. Jest dużo wojowników – więcej wrogów, sami społecznicy – więcej wyzwań społecznych itd. To jest największa zaleta – bo jest oderwana od kreatywności graczy.

• Wiele systemów wymusza bardzo długie przygotowanie wstępne. Tworzenie postaci trwa godziny, mechanika wymaga jeszcze dodatkowych rzeczy jak np. stworzenie karty drużyny, wyposażenie swojego statku kosmicznego, itp. Wtedy sesja zero zmienia się tak naprawdę w wielogodzinna sesję nr jeden, bez grania, ale z samym tworzeniem. Wtedy spotkanie ma duży sens - skoro system stawia aż tak wysoką poprzeczkę na wejściu - i tak nie zostanie wiele czasu na granie.  

• Sesja zero jako ustalanie zasad stołu - moim zdaniem ten punkt idzie kiepsko w polskim RPG. Ludziska niezbyt potrafią o tym rozmawiać, w sumie nie wiem nawet czy większość ma taką potrzebę, więc raczej szybko akceptują wszystko, co usłyszą w tym miejscu od mistrza gry. Moim zdaniem, tak samo dobrze sprawdza się wzmianka o tym przed samą sesją. 

• Zdarzało mi się niejednokrotnie, że gracze potem na sesji olewali patenty, które wymyślili na sesji zero. Ktoś rzucił podczas „wypalania świata": A co roku odbywa się tam wielki turniej saneczkarski, zwycięzca może przyzwać smoka, a potem na sesji gracz ucieka od tego wątku. Nie podejmuje go, nie wykazuje zainteresowania - Turniej, tak, tak, ale wróćmy do zakupów, bo muszę kupić ładniej obszywany plecak... To zdarzało się częściej, niż sądzicie. Zauważyłem, że wynika to zazwyczaj z nawyków z gier nastawionych na mocniejszą symulację (np. Warhammer). Gracze zamiast robić coś ciekawego wybierają zachowawczą nudę, bo to bezpieczniejsze dla ich postaci. Zawsze się wtedy dziwiłem, czemu nie zostaną w tym świecie rolnikami na bezpańskiej ziemi i w spokoju nie hodują rzepy, haha!

• Mam w ogóle taką obserwację, że sesja zero z zaangażowaniem gracza często nie ma nic wspólnego. Że ta postawa wynika z indywidualnych cech charakteru, a nie jest automatycznym achievementem sesji zero. Zaangażowany gracz ma totalną fazę RPGową, robi znacznie więcej wokół hobby, żyje tym:  myśli o sesjach, wspomina przygody i je analizuje, projektuje kombosy, wyobraża sobie, kim będzie jego postać gdy się rozwinie, czyta o świecie, rysuje swoje postaci i ich sprzęt, szuka obrazków w necie. I to on sam podjara się pomysłem na sesję zero, na eksplorowanie patentów, które wymyśli na bieżąco. Bardziej powściągliwy, nawet z sesją zero, dalej może być wieszakiem na parasole podczas gry i jego gra niczym nie będzie odbiegać, niżby tej sesji nie było.

Moja opinia

• Macie dużo czasu i kreatywnych graczy – rób sesję zero, idź w to, odwalą za ciebie kawał roboty!

• Nie macie czasu, masz zwyczajną RPGowo średniokreatywnych – olej sesję zero, albo zrób ją na forum, przez maila, (nie na żywo, bo to już wymaga synchronizacji wszystkich jak sesja).

• Są tytuły, jak np. Blades in the Dark, które mocno opierają się na działaniu graczy na wąskim terenie, w swoim rewirze – wtedy spotkanie, aby wspólnie stworzyć takie miejsce ma więcej sensu, niż kopiowanie rozwiązania do mainstreamu, w którym bohaterowie są po poszukiwaczami przygód.

• Są gry, które mają tak mozolny proces tworzenia postaci, że potrafi się wlec nawet przez kilka godzin (np. Warhammer 4ed., Degenesis bez generatora onlline, Age of Rebellion, wszędzie tam, gdzie gracz ma dużo wyborów), są takie, gdzie trwa to 30 minut. Przy takim czasowym nastawieniu, można rozważyć sesję zero, skoro i tak na spotkaniu na wiele więcej nie będzie mozna sobie pozwolić. Ale nie jest to wtedy technika ułatwiająca mistrzowi gry cokolwiek, lecz zwyczajnie sposób na zbyt długą kreację postaci w danym systemie. 

• Krótkie wprowadzenie przed właściwą sesją paru słów o świecie i mechanice, jeśli chodzi o skuteczność, działa podobnie, a nawet lepiej – bo wszyscy czują, że to część „gry” a nie marnowania czasu. I jak widzę, to też bardzo często praktyka RPGowców: wiele razy byłem tak wprowadzany do nowego tytułu, wiele razy sam tak wprowadzałem, jest to intuicyjne, nikt nie płakał za "łeee, zróbmy lepiej sesję zero".

• W nowej edycji Klanarchii, jako twórca gry podjąłem decyzję, że sesja zero nie jest obowiązkowym mechanizmem. Nie mam wpływu na to, czy gracze będą bardziej, czy mniej kreatywni, dlatego nie wrzucałem tego elementu w reguły, który moim zdaniem działa tylko z pierwszą grupą. Lepiej bardziej szanować swój czas i postawić akcenty na inne elementy i techniki. W podręczniku spotkanie wprowadzające jest wspomniane jako technika pomagająca wejść w świat gry, ale nie rozwodzę się nad tym i nie wrzucam to jako regułę.

• Za to, aby zachować zaletę wspólnego tworzenia postaci – prowadzący przed pierwszą sesją opowiada w miarę ze szczegółami zarys kampanii i problemu, jaki stoi przed grupą, a potem prosi o stworzenie postaci. Gracze bazując na tej wiedzy, kreują bohaterów pasujących do konwencji i zadania, uzupełniających się, bez potrzeby osobnego spotkania na sesji zero.
• Oczywiście korciło mnie, by dodać całą mechanikę „wypalania klanu” – ale uznałem, że dla prostoty zasad lepiej pominąć to w podręczniku, a rozwinąć w kolejnym dodatku dla tych, którzy chcą bardziej eksploatować okolicę i rozbudowywać własny klan/bazę/warsztat. 

Sesja zero to jeden z pierwszych elementów odciążających mistrza gry, niedługo poruszymy kolejne. Jeśli macie inne doświadczenia, albo chcecie się podzielić w temacie sesji zero - piszcie w komentarzach tutaj, lub na Fejsie.